Het einde van Plan-Van der Schaar
Start Plan Van der Schaar of 6.000-Woningenplan danwel Plan West:
aanpassing van de bestaande bouwverordening op verzoek
van Heere van der Schaar.
Eind Plan Van der Schaar of 6.000-Woningenplan danwel Plan West:
aanpassing van de bestaande eerder aangepaste bouwverordening - terug naar de standaard wetgeving.
Een unieke nooit eerder vertoonde aangepaste juridische wetgeving (2x) m.b.t. de bestaande bouwverordening
Het nieuwe Amsterdam-West, dat daar in enkele jaren verrezen is, is de vrucht van den arbeid van het particulier initiatief, al doet men van zekere zijde wat men kan, om dit te doen vergeten. Het 6000 woningenplan, dat daar ter plaatse is uitgevoerd, is een werk van de particuliere bouwnijverheid en 't is de particuliere bouwer, de Heer van der Schaar geweest, die dit plan heeft opgezet en doorgezet.
(De Amsterdammer & De Standaard 1927)
6.000 Woningen in ca. vier jaar tijd tot stand gekomen - niet eerder vertoonde prestatie op Europees niveau zo niet op Wereld niveau.
Enkele bevindingen jaar 1927 - Uit de Pers
Plan Van der Schaar
Plan Nieuw-West of Plan-West
6.000 Woningenplan
Opmerkingen.
I.
De Jan Evertsenstraat, is de grote winkelstraat van het Plan van der Schaar, die loopt van het centrum van Plan West (Mercatorplein) naar de Admiraal de Ruijterweg / Clerqstraat. Het winkelgebied van Nieuw West of Plan West wordt gevormd door de Jan Evertsenstraat en het Mercatorplein.
De Jan Evertsenstraat staat min of meer loodrecht op de Hoofdweg die Plan-West doorsnijdt. De hoofdweg een brede verkeersader maar geen winkelstraat.
Hoofdweg - H.Th. Wijdeveld, geen winkelstraat
De overgang van de oude stad ter plaatse van het begin naar de nieuwe stad (Plan West) is in de Jan Evertsenstraat nog steeds goed zichtbaar.
Een groot deel van de Jan Evertsenstraat en het Mercatorplein was eigendom van Heere van der Schaar (zie o.a. Heere van der Schaar als belegger).
Jan Evertsenstraat - J.F. Staal, grote winkelstraat
links achter: toren Mercatorplein
II.
Het nieuwe Stadsdeel Nieuw-West of Plan-West is een vrucht van de Arbeid van Particulier initiatief, al doet men in de loop der tijd al het mogelijke om dat te vergeten.
Het nieuwe Amsterdam-West gebouwd volgens het 6.000 Woningenplan is het werk van de particuliere bouwer de heer H. van der Schaar, die het plan geheel heeft opgezet en heeft doorgezet.
Dat wordt nog wel eens vergeten door diegenen die destijds ooit bij het Plan van der Schaar betrokken zijn geweest w.o. de gemeente Amsterdam.
Geregeld wordt Heere van der Schaar niet eens genoemd aangaande de totstandkoming van zijn 6.000 Woningenplan.
Echter: Ere wie ere toekomt! Van der Schaar creëerde totale vernieuwing!
Denk aan de woorden van Wijdeveld, die ooit in een interview naar voren bracht:
"Van der Schaar was de eerste opdrachtgever, van wie wij hele straten kregen om te ontwerpen" en "Het huis is overwonnen, de straat is uitgevonden".
En zo was het, om met de woorden van Van der Schaar te eindigen:
"voorbij de tijd van kleine baasjes gepruts" !
III.
Het bestuur van de gemeente Amsterdam, gemeenteraad en college van burgemeesters en wethouders, zijn aangaande de verbinding van het nieuwe Stadsdeel met de oude stad Amsterdam schromelijk tekort geschoten.
Twee eenvoudige houten hebben de duizenden bewoners van het nieuwe Stadsdeel moeten brengen naar het oude stadsdeel Amsterdam:
brug-1: ter plaatse van de Postweg;
brug-2: ter plaatse van de Admiraal de Ruijterweg.
De situatie dreigt uit de hand te lopen omdat de gemeente Amsterdam geen enkele haast lijkt te hebben met het verbeteren van de verbinding tussen de oude stad Amsterdam en het nieuwe Plan-West. Dat ging destijds ten koste van de economische positie van het nieuwe Stadsdeel (denk aan de middenstand).
Uiteindelijk heeft Heere van der Schaar de gemeente Amsterdam een voorstel gedaan: Van der Schaar wilde als particulier een particuliere busverbinding oprichten, voor eigen kosten, o.a. voor de verbinding tussen het Mercatorplein en het centrum van Amsterdam (Centraal Station).
Opnieuw een particulier initiatief van Heere van der Schaar (zie onderdeel Openbaar vervoer?).
Zover heeft de gemeente Amsterdam het niet laten komen.
Eind van het jaar 1927 is een eerste verbinding door de gemeente Amsterdam gerealiseerd - te laat natuurlijk. De bewoners van het Nieuwe Plan West, fietsend dan wel wandelend, hebben daar vele jaren op moeten wachten. 
Aanleg van de tramlijn op de Hoofdweg naar het Mercatorplein - jaar 1927
IV.
Heere van der Schaar heeft na beëindiging van het project Plan-West, zoals na elk project, veel van zijn gebouwde woningen in eigen beheer/exploitatie gehouden.
Hier zien wij meteen de kracht van Van der Schaar: in zijn tijd één van de grootste woningbeleggers van Nederland. Voor velen na hem is hij ook daarin een lichtend voorbeeld geweest - tevergeefs..!
Zie Heere van der Schaar als o.g. belegger.
Daarmee begonnen voor Van der Schaar echter binnen enkele jaren de volgende problemen:
Huurstakingen bij Van der Schaar begin jaren dertig vorige Eeuw.
Aankoop van gronden door
Heere van der Schaar
Jaar 1928 !
Speculatie in de Baarsjes
In het jaar 1928 koopt Heere van der Schaar via één van zijn NV's
(Aesthetica N.V.) in Sloten nog eens ca. 10 hectare grond.
Deze grond wordt in het jaar 1952 in een bijzondere transactie aan de gemeente overgedragen (Joop den Uyl).
De Akerpolder ca. jaar 1925
Wat een visie om daar nog een keer te investeren (1928) - destijds heel ver weg van de bewoonde wereld (Amsterdam) - een enkele boerderij in de verre omtrek.
De gemeente Amsterdam heeft die grond nodig voor aanleg van industriegebied alsmede een park.
Daarvoor in de plaats krijgt Aesthetica N.V. voor een symbolisch bedrag van de gemeente Amsterdam 3,5 hectare grond geschikt voor woningbouw.
Het blijkt alsdan de enige grond te zijn zonder erfpacht in eigendom van een particulier (Heere van der Schaar).
Heere van der Schaar heeft aangaande voornoemde transactie o.a. als voorwaarden gesteld:
- geen erfpacht, eigen grond;
- bestemming woningbouw.
De 3,5 hectare grond wordt vervolgens door Van der Schaar in overleg met Wijnand Scheerens, bestuurslid van de Bouwmaatschappij, doorverkocht aan de Vereniging Bouwmaatschappij ter verkrijging van Eigen Woningen Amsterdam.
Heere van der Schaar en Wijnand Scheerens kenden elkaar o.a. van de Nationale Woningraad, waar Van der Schaar sinds 1921 lid van is, en de gemeenteraad Amsterdam.
Zie ook Bouw, centraal weekblad voor het bouwwezen - met publicaties van
H. van der Schaar en W. Scheerens (o.a. jrg 4).
De opbrengst werd door Van der Schaar op het juiste moment aangewend voor de aflossing van al zijn hypotheken. Bestaat niet dachten de banken -onmogelijk- maar het gebeurde, waardoor een unieke financiële situatie ontstond - ook fiscaal!
Einde van het plan Van der Schaar
Huidige opvatting over de (culturele) waarde van Plan-West
Sinds November 2022 is het gebied van het
6.000 Woningenplan Van der Schaar, danwel het
Grote Plan Van der Schaar, aangewezen tot
Gemeentelijk Beschermd Stadsgebied.
Het 6.000 woningenplan eens een wonder.
Historisch gezien kan bij het 6.000 woningenplan voor het eerst gesproken worden van een samenhangende stedebouwkundige visie, waarbij stedebouwkundige en architectonische elementen bewust tot één plan verwerkt zijn. De bebouwing bestaat overwegend uit lange gesloten bouwblokken met 4 en incidenteel 5 bouwlagen. Betrokken architecten kregen opdracht beide zijden van een hoofdstraat te ontwikkelen (in tegenstelling tot plan zuid).
Het Mercatorplein is het hart van het 6.000 Woningenplan.
De bouwsnelheid: 6.000 woningen in ca. 4 jaar,
een zeker voor die tijd formidabele/ongekende prestatie.
Tot zover
Jo Spier - De Hoofdweg. 1930